انتشار کتاب «غنا»؛ درسنامه غناء و موسیقی از منظر رهبر انقلاب

به گزارش راهبرد معاصر ،کتاب «غنا؛ متن درس خارج فقه رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی خامنه‌ای» درباره موسیقی و غناء از سوی انتشارات فقه روز (وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی) منتشر شد.

علم فقه، علم استخراج احکام الهی و تکالیف بندگان است. فقه شیعه، به سبب پویایی مبتنی بر اصالت خود توانسته است حجت شرعی را از منابع استنباط برای سوالات عموم مکلفان حتی در موارد نوپدید (مسائل مستحدثه) ارائه کند. مجتهدان بزرگ با ارائه و عرضه مباحث عمیق فقهی در قالب دروس به رشد و گسترش این علم کمک کرده‌اند.

مسئله «غنا» با وجود ادله شرعی معتبر بر حرمت آن، از حیث معنا، قلمرو موضوع و مناط حرمت،‌ از مسائل مشکل در فقه به شمار می‌آید. امروزه و با وجود رسانه‌های متعدد صوتی و تصویری،‌ تشخیص مصداق غناء از امور پر ابتلاء به شمار می‌رود. مؤسسه پژوهشی فرهنگی ـ انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای) در اولین گام از انتشار سلسله دروس فقهی رهبر معظم انقلاب، به هدف شناخت نگاه و روش فقهی معظم له، درس نامه غناء را که در قالب ۷۶ جلسه درسی در سال‌های ۸۸-۱۳۸۷ مطرح شده است،‌ منتشر کرده است. پیشتر مقاله عربی معظمٌ له در همین موضوع توسط این مؤسسه در مجله فقه اهل بیت (ع) منتشر شده است.

در بخشی از مقدمه کتاب آمده است: «موضوع غنا و موسیقی، سابقه بسیار طولانی در تاریخ بشر دارد و یکی از موضوعاتی است که در میراث مکتوب مسلمانان، احادیث و داستان‌های بسیاری درباره آن به جا مانده و تقریباً در اکثر کتب فقه و حدیث، از آن و مسائل متعدد مرتبط با آن سخن رفته است. متأسفانه به فاصله کمی پس از رحلت رسول خدا(ص) غناء در مدینه و دربار بنی امیه و بنی مروان در شام و پس از آن در دستگاه خلافت بنی عباس در بغداد رواج فراوان یافت.

جریان اموی و مروانی و عباسی در پی ترویج و تبلیغ غناء در جامعه اسلامی و جریان اهل بیت(ع) و موالیان آن مخالف با آن بودند. خط اهل بیت(ع) مبارزه با غناء و آنچه در دربار بنی امیه و مروانیان و بنی عباس می‌گذشته بود و هیچ نوع دفاع یا تأیید و ترویج غناء به ائمه هدی نسبت نداده‌اند.

امروزه موضوع غناء و موسیقی، فراگیر و جزو مبتلابه‌ترین مسائل جامعه اسلامی است، به طوریکه سالانه شبکه‌های مختلف صدا و سیما علاوه بر رسانه‌های دیگر پخش موسیقی ـ هزاران ساعت موسیقی پخش می‌کنند. مسلما بخشی از آنچه در جامعه اسلامی رواج دارد، از نوع حلال غناء و موسیقی نیست و بسیاری از مردم به لحاظ عدم اطلاع از مرز دقیق غناء و موسیقی حلال و حرام، به غناء حرام مبتلا می‌شوند و به رغم فتوای رهبر معظم انقلاب : «یادگیری و تدریس موسیقی و ترویج آن و تشکیل کنسرت موسیقی با گروه خاص موسیقی، هر چند موسیقی حلال باشد، با اهداف عالیه نظام مقدس اسلامی سازگار نیست» ـ مراکزی به ترویج و اجرای آن در مراسم گوناگون مشغولند».

فهرست مطالب این کتاب به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود. بخش نخست به اهمیت مسئله غناء، بحث غناء در عصر حاضر، لزوم شناخت حدود شرعی مسئله، مقصد اصلی در باب مکاسب، لزوم بررسی حکم و موضوع غنا، مسلم بودن حرمت اجمالی غناء، وجه بررسی اجماع، اختلافی بودن حدود حرمت غناء، روایات و تضعیف منبع بودن عقل در بحث غناء اختصاص دارد.

در بخش دسته بندی و بررسی روایات، دسته اول روایات وارده در ذیل آیات به احتساب روایات مختلف، دسته دوم روایات غیر وارده در ذیل آیات، دسته سوم روایات استماع غنا در شانزده روایت، دسته چهارم روایات کسب مغنیه به احتساب چهارده روایت، دسته پنجم روایات مربوط به غناء در قرآن و در نهایت نیز جمع بندی روایات و ترتیب بحث‌های آینده آورده شده است.

سپس مباحثی چون معنای غناء در کلام نراقی، کلام شیخ اعظم، کلام مرحوم اصفهانی، کلام صاحب مفتاح‌الکرامة در تأیید نظر مختار، کلام شیخ در مورد اطراب، ادعای مرحوم فیض کاشانی مبنی بر انصراف روایات به غنا زمان ائمه(ع) و نقد کلام فیض به همراه انتقادات و تشریحات بیان شده است.

بررسی برخی از اقوال خلاف مشهور، بررسی روایات تحسین و تحزین در قرائت قرآن، چکیده بحث‌هایی چون نادرست بودن استثنای تلاوت قرآن از حرمت غناء، روایات گریه و زاری بر میت، حرمت استماع غنا، شبهات حکمیه، موضوعیه،‌ مفهومیه به همراه دیگر اشکالات، مجموع برخی روایات دیگر و علت عدم ذکر بعضی از روایات، کلام ائمه، قاعده کلی برای موسیقی حرام و سپس سوالات مختلف در زمینه غناء، رقص و ... از دیگر مفاهیم این کتاب است.

از جمله ویژگی‌های این کتاب این است که اول از طولانی‌ترین دروس حوزه‌ها در موضوع خاص مانند غناء بهره برده که ۷۵ جلسه درسی را به خود اختصاص داده است. درحالیکه معمولا این بحث در حوزه‌ها با چند جلسه در یکی دو هفته به سرانجام می‌رسد. دوم تمام احادیث غناء و متعلقات آن، سنداً و متناً به تفصیل بررسی شده و اساسا شرح بحث با بررسی احادیث مسئله است. در حالیکه در هیچ یک از آثار استنباطی غناء و هیچ یک از دروس خارج، همه احادیث با این دقت بررسی نشده است.

سوم علاوه بر احادیث، حضرت استاد (مدظله العالی)به همه رساله‌های غناء منابع مراجعه کرده و حتی از استفتائات فقهای بزرگ معاصر، مانند امام خمینی(ره) و آیت‌الله خوئی و آیت‌الله اراکی هم غفلت نکرده‌اند. درحالیکه رسم رایج آن است که معمولا به کتاب «مکاسب» شیخ انصاری و حواشی و متعلقات آن بسنده می‌شود. همچنین مباحث مربوط به «رقص» نیز در اینجا آورده شده و مهمتر از نام طلاب معاصر هم با منبع مراجعه به آنها یاد شده است.

کتاب «غنا؛ متن درس خارج فقه رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای» در شمارگان ۳ هزار نسخه، چاپ اول بهار ۹۸ و بهای ۵۰ هزار تومان از سوی انتشارات فقه روز (وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی) منتشر شد.

منبع : فارس